گزارش| روشنای آینده زیست‌بوم دانش‌بنیان
اگر سخن از توسعه علم و فناوری به میان بیاید و توسعه، مطلوب جامعه باشد، شاید در نگاهی نخست به نظر برسد هیچ چیزی مهم‌تر از تمرکز و پرداختن به توسعه برا رفع مشکلات جای نباشد؛ به عبارتی دم را غنیمت شمردن بهترین و منطقی‌ترین راهکار به حساب می آید اما ان‌چه که کشورها را به لحاظ توسعه یافتگی و پیشرفت از یکدیگر متمایز می‌کند، رویکرد آنها به آینده و داشتن برنامه‌ای برای راه یافتن به مسیر کشورهای دارای توسعه پایدار است
در سال های اخیر برخی دانشگاه ها و برخی از بنگاه‌های صنعتی در زمینه ورود به پیشرفت حوزه فناوری و نوآوری وارد شده اند که قرار است در کنار حل مسائل فناورانه صنعت به رشد و رونق اقتصادی و اجتماعی کشور یاری برسانند. آیندهنگاری علم و فناوری رویکردی است که به کمک کشورها می‌آید تا بتوانند روند حرکت خود در مسیر توسعه و پیشرفت را هموار کنند، موانع پیش روی را مشاهده و مطالعه کنند تا برای از میان برداشتن آنها اقدام کنند.
نگاهی به آینده
ضرورت شناختی از آینده، کشورها را وادار می‌کند تا برای توسعه و پیشرفت خود به راه و روش‌های دوراندیشانه و برنامه ریزی برای گا‌م‌های بعدی متوسل شوند. آینده نگاری ابزاری اثرمند و کارآمدی برای ریل‌گذاری مسیر به ویژه در عرصه علم و فناوری است و کشورها در دنیای پرپیچ و تاب امروز در مسیر پیشرفت و توسعه و حضور در بازارهای رقابتی یاری می‌کند.
در زیست‌بوم علم و فناوری کشورهای خواهان توسعه، آیندهنگاری به عنوان یک ابزار مهم سیاسیتی پاسخ‌گوی پرسش‌ها و ابهامات درباره چرایی و تحول پدیده‌ها در آینده کشور نقش‌آفرینی می‌کند. آیندهنگاری تلاشی نظام‌مند برای نگاه به آینده بلندمدت در حوزه‌های دانش، فناوری، اقتصاد، محیط زیست و جامعه به شمار می‌رود که با هدف شناسایی فناوری‌های نوظهور و تعیین آن دسته از بخش‌هایی که سرمایه‌گذاری در آنها، احتمال سوددهی اقتصادی و اجتماعی بیشتری دارد، انجام می‌شود.
با آیندهنگاری آمادگی‌های لازم برای حرکت در مسیر دانش و فناوری ایجاد می‌شود و این ابزار کارامد، تصمیم‌گیری در ارتباط با سیاستگذاری پزوهش و فناوری را در ابعاد داخلی و بین‌المللی آسان‌می‌کند.
بسیاری از کشورهای خواهان توسعه، در مسیر آینده نگاری گام برداشته‌اند تا از مزیت‌های آن بهره ببرند. کشورمان نیز در مسیر آیندهنگاری علم و فناوری گام برداشته است چراکه آینده نگاری به واسطه فرایندهای تعاملی خود و بدین دلیل که تلاش می‌کند تمامی بازیگران فعال یک جامعه را در فرآیند خود نقش‌آفرین کند.
این فرآیند، بسیاری از چالش‌هایی که دولت‌ها در دنیای کنونی با آنها مواجه هستند را به گونه‌ای اثربخش پاسخ داده و بحران شکست سیستم را برطرف می‌کند. اجرای فرایندهای آینده نگاری در سطح سیستم ملی باعث می‌شود تا وفاق، هماهنگی و هم جهتی اقدامات آتی، بین بازیگران زیست‌بوم علم و فناوری برقرار شده و در نتیجه منابع مختلف به صورتی کارا به حوزه‌های دارای اولویت تخصیص داده شوند.
گام جدی در مسیر ترسیم تصویر آینده
معاونت سياست‌گذاري و ارزيابي راهبردي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، گام جدی کشور را در مسیر آیندهنگاری برداشت. کار آیندهنگاری با اهدافی چون گفتمان‌سازي و نقش‌آفرین ساختن بخش‌های گوناگون جامعه در شناختن مشکلات و چالش‌هايي است که حلشان راه و روش‌های نوآورانه و فناورانه می‌طلبد.
مي‌توان با راه‌کارهای فناورانه و وجود هوشمندي لازم، نسبت به استفاده از فرصت‌هاي آن و مقابله با تهديدهاي آن برنامه‌ريزي و اقدام کرد. در این برنامه تلاش می‌شود گفتمان مبتنی بر دانش و ایجاد آگاهی در مورد تغییرات و مسائل آینده که جامعه با آن مواجه خواهد شد، در میان ذینفعان مختلف شکل گیرد.
در ابتداي کار و با انجام مطالعات اوليه، گام‌هاي نخستين اجراي اين طرح برداشته شد. رویکرد اين برنامه، چيزي به مراتب فراتر از تهيه ليستي از فناوري‌هاي ممکن و قابل ظهور در آينده و ارائه آن به عنوان انتخاب‌هاي سياستي جهت مطالعه است. دبیرخانه آیندهنگاری ملی در معاونت سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ایجاد یک هم‌دلی و مشارکت میان جامعه، صاحب‌نظران و فعالان درگير در حوزه‌هاي گوناگون را برای رونق زیست‌بوم دانش‌بنیان دنبال می‌کند.
یکی از مهم‌ترین انتظارهای این برنامه ملی گذار از نگاه اقتصاد منبع‌محور به سمت رویکرد دانش‌بنیان و توجه به نیروی انسانی خلاق و توانمند است. این برنامه عزم خود را بر اين مهم استوار کرده است که با بهره‌گيري از حداکثر مشارکت فعالان زیست‌بوم نوآوری، کارآفرینان، دانشگاه و پژوهشگران، آینده‌ای روشن را برای اقتصاد دانش‌بنیان کشور تصویر و ترسیم کند. یکی از رویکردهایی که مدنظر دبیرخانه قرار داشته است، توجه به ذینفعان گوناگون و در نظر داشتن نیازهای مختلف هر یک از این سطوح بود.
نقش‌آفرینان زیست‌بوم آینده
بر اساس بررسی‌های صورت گرفته توسط دبیرخانه که از مطالعات تطبیقی و همچنین نتایج جلسات خبرگانی حاصل شده است، ذینفعان مختلف در چهار گروه اصلی دسته‌بندی شده‌اند. با توجه به شکل سمت راست، چهار سطح از مخاطبین این برنامه شامل «جامعه عمومی»، «جامعه فعالان اقتصاد دانش‌بنیان» شامل صنعتگران، دانشگاهیان، پژوهشگران، «شرکت‌ها، دانشگاه‌ها، نهادهای تحقیقاتی و سازمان‌ها» و «نهادهای سیاستگذاری» جزو نقش‌آفرینیان اصلی این برنامه هستند که به کمک پیشبرد آیندهنگاری می‌آیند.
در ذیل برنامه آیندهنگاری ملی، چهار برنامه اصلی با مخاطب قرار دادن هر سطح از مخاطبین طراحی شده‌است تا بتوان به تفکیک و با توجه به ظرفیت‌های موجود در هر سطح و انتظارت و نیازهای آنان به تعریف برنامه‌های اجرایی و همکاری با آنان اقدام کرد.
گزارش از: مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
پایان پیام/24
Send to friends